Wprowadzenie: definiowanie empowermentu

Empowerment to pojęcie szeroko stosowane wśród pracowników organizacji pozarządowych, aktywistów, twórców zmian i przedstawicieli władz publicznych. Wszyscy chcielibyśmy, aby osoby, z którymi pracujemy, czuły się bardziej upodmiotowione, aby były bardziej odpowiedzialne za swoje życie, aby w końcu stały się twórcami zmian, które mogą podejmować działania i rozwijać inicjatywy zmierzające do poprawy sytuacji w ich społecznościach. Projektujemy nasze działania wokół koncepcji empowermentu, ale niezbyt często zadajemy sobie najważniejsze pytania: co tak naprawdę oznacza empowerment?

Jak widzieliśmy w poprzednich rozdziałach, definiowanie pojęć, które wydają się bardzo podstawowe i które są powszechnie używane, takich jak na przykład społeczność, nie jest w rzeczywistości takim łatwym, prostym zadaniem. Jednak podjęcie wysiłku i wymyślenie roboczej definicji ma kluczowe znaczenie, ponieważ im lepiej rozumiemy pojęcie, którego używamy, tym większe prawdopodobieństwo, że zaprojektujemy działania, które odniosą sukces, będą trwałe i doprowadzą do osiągnięcia celów, które mamy na myśli.

Umocnienie jednostek

W definicji wspomniano, że empowerment jest procesem, który dotyczy zarówno grup, jak i jednostek. Ważne jest, aby uświadomić sobie to rozróżnienie i upewnić się, że jako lider i edukator zaangażowany w tworzenie lepszych przestrzeni miejskich, kierujesz swoimi działaniami w taki sposób, aby pomóc swoim uczestnikom osiągnąć empowerment na obu poziomach.

Empowerment indywidualny oznacza, że osoba przejęła większą kontrolę nad swoim życiem, zdając sobie sprawę z tego, jaka jest jej sytuacja i okoliczności oraz mając konkretny plan, jak zmierzyć się z ograniczeniami i wyzwaniami, które napotyka Aby to osiągnąć, trzeba mieć dużą świadomość własnej sytuacji życiowej – oznacza to, że rozumie się swoje ograniczenia lub trudności wynikające z pochodzenia społeczno-ekonomicznego lub kulturowego. Kiedy ludzie, z którymi pracujesz, zrozumieją i w pełni uznają swoje ograniczenia i braki, mogą podjąć działania i poprawić się. Ogólnie rzecz biorąc, świadomość wśród twoich uczestników jest konieczna w każdym projekcie, który realizujesz, ponieważ kiedy oni (i ty) zrozumieją potrzeby, możesz skuteczniej kierować ich do korzystania z zasobów społeczności.

Co jest jednak ważniejsze, to fakt, że dorośli, z którymi pracujesz, również zdają sobie sprawę z tego, że mają potencjał, który może pomóc im się rozwijać, a więc są świadomi swoich kompetencji i innych atutów, które mogą wykorzystać do poprawy swojego życia. Twoją rolą jako edukatora jest stworzenie środowiska i warunków, które pomogą Twoim uczniom uświadomić sobie swój potencjał i przećwiczyć umiejętności, dzięki czemu nabiorą pewności siebie, która pozwoli im doprowadzić do pożądanej przez nich zmiany w ich życiu i w ich społecznościach.

Mając na uwadze powyższe, empowerment społeczności można zdefiniować jako

zamierzony ciągły proces skupiony w lokalnej społeczności, obejmujący wzajemny szacunek, krytyczną refleksję, troskę i uczestnictwo w grupie, dzięki któremu ludzie pozbawieni równego udziału w cenionych zasobach zyskują większy dostęp do tych zasobów i kontrolę nad nimi

Oto przegląd tego, jak wygląda proces i rezultaty wzmocnienia jednostki, organizacji i społeczności:

Niezwykle ważne jest właściwe rozumienie “empowepmentu” na tych wszystkich różnych, ale wzajemnie powiązanych, płaszczyznach, tak aby organizowane przez Was działania społeczne uwzględniały różne aspekty wzmacniania. Ryzykiem jest skupienie się jedynie na projektowaniu działań skierowanych do jednostek zagrożonych wykluczeniem, co może być do pewnego stopnia skuteczne, ale z niewielkim prawdopodobieństwem pomoże Ci osiągnąć większą, trwałą zmianę na poziomie społeczności.

Kiedy budujesz swoje projekty na idei, że jesteś tam po to, aby stworzyć dla nich możliwości, aby ostatecznie oddać im władzę, stawiasz się w pozycji dominacji, która podkreśla słabości twoich beneficjentów. Jest to dość niebezpieczne, gdyż może prowadzić do przyjęcia postawy “Wiem lepiej, czego potrzebują”.

Kluczem do stworzenia środowiska, które wspiera ludzi na drodze do upodmiotowienia jest prawdziwe zrozumienie i przyznanie, że ludzie są ekspertami, jeśli chodzi o ich własne życie. Wracając do definicji podanej wcześniej, wzmocnienie polega na dokonywaniu przez ludzi własnych wyborów i wprowadzaniu zmian, które są oparte na tych wyborach. Dlatego my, jako edukatorzy, musimy upewnić się, że działania lub projekty, które organizujemy, opierają się na tym, czego nasi uczestnicy naprawdę chcą i potrzebują, a nie na tym, co uważamy za najlepsze dla nich. Ma to wiele wspólnego z porzuceniem własnego ego, przyznaniem, że w projektach nie chodzi o to, byś zaprojektował wspaniałe działania dla tych, których postrzegasz jako bezradnych. Chodzi o podążanie za swoimi beneficjentami i dawanie im narzędzi do osiągnięcia tego, czego potrzebują i chcą, wiarę w ich moc i zrozumienie, że największy sukces jest wtedy, gdy już cię nie potrzebują.

Gdy już zrozumiesz, jakie są potrzeby twojej grupy docelowej, zaprojektuj odpowiednio swoje działania, pamiętając, że upodmiotowienie najlepiej osiągnąć poprzez aktywne uczestnictwo. Oznacza to, że również tutaj powinieneś zadbać o ustanowienie odpowiedniej dynamiki, nie stawiając się w pozycji eksperta, który wie najlepiej. Bądź tam, gdzie potrzebują cię uczestnicy, dziel się swoimi umiejętnościami i wiedzą, kieruj nimi, ale nie podsuwaj gotowych rozwiązań. Jeśli masz możliwość pracy z tymi samymi grupami beneficjentów przez dłuższy czas, stopniowo dziel się z nimi obowiązkami, wspierając ich w stawaniu się liderami lub inicjatorami. A kiedy nadejdzie czas i nie będą już potrzebowali waszego wsparcia, świętujcie!

W sumie najważniejszą rzeczą do zrozumienia, jeśli chodzi o empowerment, jest pytanie, kto jest ekspertem, jeśli chodzi o życie ludzi. Wielu aktywistów, pracowników organizacji pozarządowych i przedstawicieli instytucji publicznych, rozpoczyna swoje działania z niewłaściwym nastawieniem, które następnie uniemożliwia im osiągnięcie pozytywnej, trwałej i długotrwałej zmiany, powszechnie akceptowanej przez członków społeczności. Postawa ta opiera się na koncepcji, że osoby odpowiedzialne za projektowanie i realizację projektów są ekspertami, którzy najlepiej wiedzą, czego ludzie chcą i potrzebują. Rozpoczynanie swoich działań i projektowanie ich z tej perspektywy może prowadzić do wdrożenia projektu, który przynosi pewne rezultaty. Jednak podchodzenie do budowania społeczności z tej perspektywy często prowadzi do działań mało angażujących, które mają tendencję do wywoływania efektów, które są krótkotrwałe i nie przynoszą prawdziwej zmiany. Dzieje się tak dlatego, że kiedy stawiasz się w roli eksperta, który najlepiej wie, z jakimi problemami boryka się dana społeczność i jakie mogą być możliwe rozwiązania, w wielu przypadkach możesz się mylić, przez co realizujesz projekty, które nie są oparte na rzeczywistych potrzebach i pragnieniach społeczności. W rezultacie rozwiązania, które wdrażacie, nie są zbyt trafne. Aby to zmienić, trzeba wypracować inne podejście, które opiera się na zrozumieniu że ludzie są ekspertami od własnego życia – wiedzą, czego potrzebują, a jeśli dasz im przestrzeń, możliwości i wsparcie, w końcu wymyślą rozwiązanie, które będzie nie tylko skuteczne, ale także długotrwałe i trwałe.